کبد سنگین ترین غده به وزن 1500 گرم در زیر دیافراگم در قسمت راست و بالای شکم واقع شده است و دو لوب اصلی،  راست و بالای شکم واقع شده است و دو لوب اصلی، راست و چپ دارد. رنگ آن درحالت تازه قرمز تیره یا قهوه ای متمایل به قرمز است که علت آن جریان خون خیلی زیاد مي باشد.

شریان کبدی، یک سوم خون کبد را تامین میکند و از آئورت منشا میگیرد. ورید باب دو سوم خون کبد را تامین میکند و خون گرفته شده از لولهگوارش را به آن می رساند. مجموعه ای از مجاری صفراوی نیز در کبد وجود دارند که صفرا (منشأ آن سلول های کبدی است) از طریق این مجاری خارج میشود. صفرا مایعی سبز متمایل به زرد است. صفرا وظیفه کمک به گوارش و جذب چربی ها و دفع مواد زاید را برعهده دارد. ترکیبات عمده صفراشامل کلسترول، فسفولیپیدها بیلی روبین و املاح صفراوی است. صفرا از طریق مجاری متعدد صفراوی کبد، ابتدا در کیسه صفرا ذخیره شده وپس از مصرف مواد غذایی حاوی چربی به روده کوچک تخلیه می گردد. کیسه صفرا اندامی گلابی شکل بوده که به کبد متصل است.

اعمال اصلی کبد:

کبد برای انجام بیشتر اعمال متابولیک بدن ضروری بوده و بیش از 500 عمل مختلف را انجام می دهد. اين اعمال عبارتند از:

-  بیش از یک لیتر خون در هر دقیقه از طریق کبد فیلتر میشود.

-  تفکیک مواد مغذی از مواد زاید، سم زدایی، تجزیه مواد شیمیایی و اا تبدیل مواد شیمیایی سمی و غیر قابل دفع به مواد غیرسمی و قابل دفع (متابولیز  و غیر فعال کردن سموم) کارکردهای کبد است.

-  یک کبد سالم قادر است باکتری ها و سموم را پیش از آنکه به جریان عمومی خون بدن راه یابند، از بدن دفع کند.

-  کبد در حفظ تعادل و تنظیم هورمون های بدن نقش دارد.

-  کبد در ذخیره سازی و متابولیسم چربی ها، کربوهیدرات ها و پروتئینه  نقش دارد.

-  کبد محل ذخیره گلوکز (قند) خون است.

علائم خوب كار نكردن كبد:

•  عدم تحمل غذاهای چرب و ادویه دار

• افزایش وزن

• سردرد تکرار شونده

• سوء هاضمه

• یبوست مزمن

• ضایعات پوستی: اگزما، پسوریازیس و جوش

• طعم فلزی در دهان

• تورم و یا درد شدید شکم

• اختلالات روده ای، سینوسی و آلرژیک

•  سیستم ایمنی ضعیف

• پیری زودرس

• خستگی مزمن

• خونریزی و یا کبود شدن سریع پوست

• ادم (ورم) پاها

• مدفوع آغشته به خون و یا قیر مانند و یا مدفوع کم رنگ

•  ادرار تیره رنگ

• خارش طولانی مدت پوست

• بی اشتهایی، تهوع و استفراغ و علایم شبیه آنفلونزا

نقش تغذيه در سلامت كبد:

مصرف خوردنی های غنی از آنتی اکسیدان هاراهکار برای حفظ سلامت کبد به موازات سلامت عمومی بدن می باشد. غذاهایغنی از آنتی اکسیدان به پاک سازی اثر رادیکال های آزاد و مواد مضر در کبد کمک مینماید. سبزیجاتی نظیر چغندر و هویج حاوی آنتی اکسیدان هایکاروتنوئید و بتاکاروتن می باشند. تمام آنتی اکسیدان ها به عمل سم زدایی کبد کمک نموده و از کبد در برابر بیماری ها محافظت میکنند.

سیر نیز ماده غذايي مفیدی در حفظ سلامت كبد است و سلنیوم و گلوتاتیون موجود در سیر دارای عملکردی مشابه با آنتی اکسیدان ها میباشند. غذاهایحاوی مقادیر فراوان از ویتامین های B، C وE میبایست به صورت روزانه برای تقویت سلامت کبد مصرف شوند. غذاهای غنی از ویتامینC و ویتامین Eهمانند آنتی اکسیدان های مذکور بسیار مفید می باشند.

بیماری های کبد:

بيماري هاي كبد عبارتند از:

• سيروز كبدي
• كبد چرب
• هپاتيت ها
• زردي
• لكه هاي كبدي
• سرطان كبد

سيروز كبدي:

در اين بيماري،بافتهای جوشگاه (بافت فیبری که به دنبال آسیب به وجود می آید)جایگزین بافت سالم و طبیعی میشود و جریان خون را در درون کبدمختل میکند و از کارکرد طبیعی آن جلوگیری می نماید. سیروز هزینه های زیادی را به بیمار و جامعه تحمیل میکند.

كبد چرب:

کبد چرب غیر الکلی یک التهاب کبدی است که در اثر تجمع بیش از اندازه چربی در بافت کبد ایجاد میشود. در این بیماری تجمع بیش از حد چربی درکبد، گاهی باعث اختلال در فعالیت طبیعی بافت کبد میگردد که میتواند سیر پیشرونده پیدا کند و باعث نارسایی کبد و یا سیروز کبدی گردد.

هپاتيت:

به التهاب و ورم کبد هپاتیت گفته میشود. عوامل مختلفی از جمله ابتلا به ویروسهای هپاتیت A، B، C ، D، E ، داروها، سموم، الکل باعث هپاتیت میشوند. هپاتیت ویروسی یکی از عوامل مهم مرگ زودرس انسان می باشد براساس تخمین سازمان بهداشت جهانی 385 میلیون ناقل هپاتیت B و 170 میلیون ناقل هپاتیتC در جهان وجود دارد و سالانه بیش از یک میلیون مورد مرگ در اثر هپاتیت اتفاق میافتد.

زردي يا يرقان:

گاه پوست نوزادان به زردی میگراید، كه به یرقان نوزادی معروف است. علت ایجاد رنگ زرد همانی است كه باعث سایر شكلهای یرقان میشود، یعنی غلظترنگدانه صفراوی بیلی روبین بیش از اندازه طبیعی است و در پوست و سفیدی چشمان ظاهر می شود. بیلی روبین نتیجه شكسته شدن هموگلوبین است وافزایش غیر طبیعی آن در خون نشانه اختلال در كاركرد كبد، طحال یا كیسه صفرا است. در برخی بیماریها، این رنگدانه در خون تجمع یافته و سبب زردشدن رنگ پوست میشود، برخی شرایط احتمالی که سبب بروز این وضعیت میشوند عبارتند از: هپاتیت، انسداد یا ناهنجاری در مجاری صفراوی، و برخیازانواع كم خونی.

لکه های کبدی:

از نظر پزشکی به این بیماریLENTIGO یا لکه های پیری میگویند. لکه های قهوه ای روشن یا تیره ای که روی صورت یا پشت دستها ظاهر میشوند وشبیه کک و مک بزرگ است که اندازه آنها شاید به 2.5 سانتیمتر هم برسد.

سرطان كبد:

تومور های کبد گاهي خوش خیم و گاه بدخیم هستند.

آزمایش های کبدی:

(ALT (SGPT:

نام آنزيم آلانين آمينوترانسفراز است. از آنجايي كه محل اصلي آن دركبد است، در بعضي بيماري هاي كبدی مانند هپاتیت به سرم راه مي يابد وSGPTسرم افزايش مي يابد.

مقدار طبيعي آن کمتر از ۳۵ است كه در بيماري هاي كبدی، بيماري هاي كليوي، پانكراتيت، مصرف الكل ميزان آن بالا ميرود. همچنين در بسيارياز بيماريهاي التهابي ميزان آن افزايش مي یابد.

 (AST (SGOT:

همان آسپارتات آمينو ترانسفراز است. معمولا در قلب و کبد وجود دارد و نبايد در پلاسما باشد.

مقادير SGOT غيرطبيعي نشان دهنده  افزايش آن در سرم است.

مقدار طبيعي آن کمتراز ۳۵ مي باشد و در بيماريهاي قلبي، پانكراتيت، بيماريهاي كبد، بيماري هاي عضلاني، مصرف الكل و آسيب هاي جسمانيميزان آن بالا ميرود. همچنين در بسياري از بيماري هاي التهابي ميزان آن افزايش مي یابد.

(ALP)آلكالين فسفاتاز:

محدوده طبيعي آن 44 - ۱47 است و در رشد استخواني، بدخيمي ها، ترميم شكستگي ها، بيماري پاژه، بيماريهاي كبدي، نارسايي قلبي، بارداري،پركاري غده پاراتيروييد و بسياري بيماري هاي ديگر بالا مي رود.

بيلي روبين:

در اين تست كل بيلي روبين غیر مستقیم و مستقيم اندازه گيري مي شود. ميزان طبيعي بيلي روبين کل Total 0.3تا ا mg/dl است كه افزايش آن باعث بروززردي ميشود. در آسيبها و بيماريهاي كبدي، انسداد مجاري صفراوي، هموليز و گرسنگي ميزان آن افزايش ميیابد. انسداد مجاري صفراوي و بيماري هاي مربوط به آن، منجر به بالا رفتن بيلي روبين مستقيم میشوند.

ميزان طبيعي بيلي روبين مستقيم يا Direct کمتر از  0.3 mg/dl میباشد.

آلبومين:

محدوده طبيعي آلبومين ۵/ ۳- ۵ است و در حالاتي نظير كم آبي و ديابت بي مزه، ميزان آن افزايش مي يابد. در بيماري هاي کبدی، بيماري  سیستیک فيبروزيس، سوء تغذيه، برخي  بيماري هاي كليوي و برخي انواع بدخيمي ها و برخي بيماري هاي بافت همبند ميزان گاهي بسته به نظر پزشک معالج آزمايشهايي نظير گاما گلوتاميل ترانسفراز، لاكتات دهيدروژناز و پروترومبين تایم نيز بررسي مي شود.