تيروئيد غده اي پروانه اي شكل است كه در جلوي گردن واقع شده و وزن آن در انسان بالغ 15 تا 20 گرم است. غده تيروئيد از دو لوب تشكيل شده است كه با يك نوار بافتي نازك به هم مرتبط شده اند.

عملكرد تيروئيد:

غده تيروئيد دو نوع هورمون اصلي يعني تيروکسين (T4) و ترييدوتيرونين (T3) را توليد مي نمايد. وظايف اين هورمونها عبارت است از تنظيم مصرف چربي و کربوهيدرات، کنترل درجه حرارت بدن، کنترل ميزان ضربان قلب و تنظيم توليد پروتئين.

غده تيروئيد همچنين کلسي تونين را که در تنظيم کلسيم خون اثر دارد، ترشح مينمايد. ميزان آزادسازي تيروکسين و تري يدوتيرونين تحت کنترل غده هيپوفيز و هيپوتالاموس است. هيپوتالاموس ناحيه اي در انتهاي مغز ميباشد که مشابه يک ترموستات و تنظيم کننده براي کل بدن ميباشد. هيپوتالاموس و هيپوفيز به وسيله ترشح هورمونهايي فعاليت تيروئيد را تنظيم مينمايند. اگر چه فرآيند مذکور اغلب به خوبي کار ميکند ولي برخي اوقات تيروئيد در توليد مقادير کافي از هورمونها ناتوان است.

وجود يد براي سنتز هورمونهاي تيروئيد اهميت اساسي دارد. در حقيقت غده تيروئيد مصرف کننده اصلي يد در بدن است و کمبود يد به اختلالاتي در کار تيروئيد منجر مي‌شود. يد توسط غذا به بدن وارد ميشود و توسط دستگاه گوارش جذب مي‌شود.

 اعمال غده تیروئید:

كنترل سوخت و ساز بدن، حفظ سلامت پوست و مو، اثر بر تحريك پذيري سيستم عصبي، همكاري با ديگر غدد جهت نگهداري تعادل هورموني بدن، كنترل رشد بدن و تكامل ذهني در خردسالان، كنترل سرعت پايه متابوليك، توليد كالري از طريق افزايش مصرف اكسيژن در بافت، افزايش ضربان قلب و قابليت انقباض عضله قلب، تحريك سنتز پروتئين، تنظيم متابوليسم كربوهيدراتها، افزايش سنتز و تجزيه ي كلسترول و تري گليسريدها، تكامل عصبي، رشد طبيعي و بلوغ جنسي در پستانداران اعمال غده تيروئيد مي باشند.

بيماري هاي غده تيروئيد:

• كم كاري تيروئيد

• پركاري تيروئيد

• بزرگي غده تيروئيد (گواتر)

• ندولها (توده)

• سرطان تيروئيد

• التهاب تيروئيد.

کم کاري تيروئيد:

کم کاري تيروئيد به حالتي گفته ميشود که غده تيروئيد نتواند مقادير کافي از هورمونهاي خود را توليد کند. خستگي، تنبلي و احساس کسل بودن، افزايش حساسيت به سرما، يبوست، پوست خشک و رنگ پريده، صورت متورم، صداي خشن و گرفته، افزايش سطح کلسترول خون، افزايش وزن ناخواسته، درد، حساسيت و سفت شدن عضلات، درد، سختي يا تورم مفاصل، ضعف عضلاني، اختلال در عادت ماهيانه، ناخنها و موهاي شکننده و افسردگي از علائم کم کاري تيروئيد محسوب ميشوند.

بيماري خودايمني (هاشيموتو):

اين عارضه رايجترين علت بيماري کم کاري تيروئيد است. اختلالات خودايمني وقتي ظهور ميکنند که سيستم ايمني شما موادي را به نام آنتي بادي بر عليه بافتهاي بدنتان ترشح مينمايد. برخي مواقع اين فرآيند شامل غده تيروئيد نيز ميگردد. دانشمندان هنوز مطمئن نيستند که چرا بدن اين آنتي بادي ها را بر عليه خودش ترشح ميکند. علت دقيق بيماريهاي خودايمني ناشناخته است. برخي چنين تصور ميکنند که ممکن است يک ويروس يا باکتري محرک ايجاد چنين عکس العملي باشد و برخي ديگر معتقدند که ممکن است تاريخچه ژنتيکي در اين امر سهيم باشد. به احتمال زياد بيش از يک عامل در ظهور بيماريهاي خودايمني نقش دارند و چنانچه بيماري کم کاري تيروئيد خودايمني ايجاد گردد آنتي باديها، توانايي تيروئيد براي توليد کافي هورمونها را مختل ميسازند.

پرکاري تيروئيد:

پرکاري تيروئيد زماني ايجاد مي‌شود که غده تيروئيد مقدار زيادي هورمون توليد نمايد که اين موضوع باعث افزايش سرعت متابوليسم بدن مي‌شود. خستگي و بي حوصلگي، تحريک پذيري شديد و تنش‌هاي عصبي، افزايش اشتها، افزايش فشار خون، کاهش وزن به صورتي که مبتلايان، با وجود اين که زيادتر از حد عادي غذا مي‌خورند دچار کاهش وزن مي‌شوند.، اضطراب و بي‌قراري قابل توجه، افزايش ضربان قلب، تعريق زياد، احساس گرما يا داغي، عدم تحمل گرما، تغييرات عادت ماهيانه، تغيير حرکات روده بزرگ (اسهال و گاهي يبوست)، بيرون زدگي غير طبيعي کره چشم (اگزوفتالمي)، لرزش دست‌ها و پاها، ريزش مو، خارش پوست، کاهش تمرکز، مشکلات بينايي (دوبيني) و بزرگ شدن غده تيروئيد از علائم پر کاري تيروئيد به شمار مي روند.

ندول يا تودههاي درون غده تيروئيد:

ممکن است در غده تيروئيد يک يا چند برآمدگي کوچک ايجاد شده و به مرور زمان بزرگ شوند. به اين برآمدگي ها يا توده ها اصطلاحا ندول گفته ميشود.

التهاب تيروئيد:

التهاب غده تيروئيد در اثر عوامل عفوني مانند باکتري ها و ويروسها رخ مي دهد و به نام تيروئيديت شناخته مي شود.

گواتر:

گواتر به بزرگي غده تيروئيد گفته ميشود. در اين حالت ممکن است غده تيروئيد به حدي بزرگ شود که از فاصله دور روي گردن ديده شود و يا بيمار احساس تورم در يک يا هر دو طرف گردن داشته باشد و يا متوجه شود که يقه لباسها و گردن بند وي تنگتر شده است. گواتر ممکن است در يک فرد مبتلا به کم کاري يا هيپوتيروئيدي نيز ايجاد شود، زيرا تيروئيد در تلاش براي توليد هورمونهاي بيشتر رشد ميکند و بزرگتر ميشود. در پرکاري تيروئيد نيز ممکن است، سلولهاي تيروئيد دچار تقسيم سلولي و تکثير بيش از حد سريع شده و باعث رشد غده تيروئيد شوند. چندين ندول تيروئيد نيز ميتوانند با اتصال به هم باعث بزرگ شدن غده شوند.

سرطان تيروئيد:

معمولاً سرطان تيروئيد در مراحل اوليه علائم خاصي ندارد. اما با رشد سرطان علائم احتمالي آن عبارت است از: به وجود آمدن توده در جلوي گردن، گرفتگي يا تغييرات در صدا، تورم غدد لنفاوي ناحية گردن، اختلال در بلع يا تنفس و درد مداروم در گلو يا گردن.

آزمايشهاي مربوط تيروئيد:

از روشهاي تشخيصي بيماريهاي تيروئيد مي توان به سونوگرافي، ام آر آي، سي تي اسکن و انجام آزمايش خون اشاره کرد. در ادامه به بررسي آزمايشهاي تشخيصي بيماريهاي تيروئيد مي پردازيم. اين آزمايش ها عبارتند از:

T3Uptake, Triiodotyronine, Thyroxine, Thyroide Stimulating Hormone, Thyroide Peroxidase Antibody

T3 Uptake

جهت تخمين اينکه چه مقدار از پروتئين‌هاي پيوند شده با هورمون‌هاي تيروئيدي در خون وجود دارند (اندکس FTI ) اين آزمايش درخواست مي‌گردد. انجام اين آزمايش به ناشتايي نياز ندارد ولي بيمار بايد با تاييد پزشک معالج مصرف داروهاي هورموني و مربوط به بارداري را پيش از نمونه گيري قطع کند. اين آزمايش به تنهايي کاربرد ندارد و معمولاً با آزمايش‌هاي ديگر مرتبط با تيروئيد درخواست مي‌شود. اين آزمايش همراه با آزمايش T3 براي ارزيابي عملکرد تيروئيد به کار ميرود. در پرکاري تيروئيد T3 Uptake افزايش و در کم‌کاري تيروئيد کاهش مي‌يابد.

Thyroxine

تيروکسين يا T4 جهت بررسي عملکرد غدة تيروئيد، براي تشخيص کم‌کاري و پرکاري تيروئيد، غربالگري کم‌کاري تيروئيد در نوزادان و زماني که نتيجة آزمايش TSH غيرطبيعي باشد درخواست مي شود.

انجام اين آزمايش به آمادگي خاصي احتياج ندارد ولي بعضي از داروها مي‌توانند با اين آزمايش تداخل ايجاد کنند که بهتر است قبل از انجام آزمايش، آزمايشگاه در جريان داروهاي مصرفي قرار داده شود.

طي سالهاي اخير آزمايش Free T4 نيز علاوه بر TSH درخواست مي‌گردد که حتي در بعضي مواقع جاي T4  را در آزمايش‌هاي درخواستي مي‌گيرد. علت اصلي نقص عملکرد غدة تيروئيد به سيستم ايمني مرتبط مي‌شود. در صورتي‌که پزشک مشکلات تيروئيد را به سيستم ايمني مربوط بداند ممکن است آزمايش‌هاي بيشتري نظير آنتي‌بادي‌هاي تيروئيد را درخواست کند.

Thyroide Stimulating Hormone

هورمون محرک تيروئيد يا TSH جهت غربالگري و کمک به تشخيص بيماري‌هاي تيروئيد، جهت ارزيابي درمان کم‌کاري و پرکاري تيروئيد و جهت غربالگري نوزادان استفاده مي‌شود. انجام اين آزمايش به آمادگي خاصي احتياج ندارد ولي بعضي از داروها مي‌توانند با اين آزمايش تداخل ايجاد کنند که بهتر است قبل از انجام آزمايش، آزمايشگاه در جريان داروهاي مصرفي قرار داده شود. TSH به وسيلة هيپوفيز ساخته مي‌شود که غده‌اي کوچک است و زير مغز واقع شده. هيپوفيز در تنظيم ‌ترشح هورمون‌هاي T4 و T3 نقش دارد. تنظيم سطح هورمون‌هاي تيروئيدي توسط سيستمي چرخه‌اي صورت مي‌گيرد. زماني که غلظت هورمون‌هاي تيروئيد در خون پايين بيايد هيپوتالاموس هورموني بنام TRH آزاد مي‌کند که روي هيپوفيز تأثير مي‌گذارد و باعث آزاد شدن TSH مي‌گردد که TSH به نوبة خود روي تيروئيد تأثير گذاشته و باعث آزاد شدن  T3 و T4 مي‌گردد. وقتي هر سه اندام (هيپوتالاموس، هيپوفيز و تيروئيد) به درستي عمل کنند، سطح هورمون‌هاي تيروئيدي در خون ثابت مي‌ماند. زماني که سطح TSH بالا مي‌رود روي غده تيروئيد تأثير مي‌گذارد و باعث مي‌شود غدة تيروئيد هورمون‌هاي بيشتري بسازد که اين هورمون‌ها روي هيپوتالاموس، تأثير مي‌گذارند و باعث کاهش سطح TRH مي‌شوند که در نتيجه باعث مي‌شود سطح TSH پايين بيايد.جهت مشخص شدن کم‌کاري يا پرکاري تيروئيد معمولاً در ابتدا آزمايش TSH و T4 (بيشترين هورمون مترشحه از غدة تيروئيد) با هم درخواست مي‌شوند. آزمايش TSH جهت بررسي مشکلات ناباروري نيز درخواست مي‌گردد. استرس زياد و بيماري شديد مي‌تواند روي نتايج آزمايش تأثيرگذار باشد

Triiodotyronine

تري يدو تيرونين يا T3 زماني که فرد نتيجه آزمايش T4 يا TSH غيرطبيعي دارد يا نشانه‌اي از  پرکاري تيروئيد بروز مي‌دهد درخواست مي‌شود. T3يکي از دو هورمون اصلي است که بوسيلة غدة تيروئيد ‌ترشح مي‌شود. هورمون ديگر T4 است. زماني که سطح T3 در خون کاهش مي‌يابد غدة هيپوتالاموس هورموني آزاد مي‌کند که روي هيپوفيز تأثير مي‌گذارد و باعث مي‌شود هورمون TSH از هيپوفيز آزاد گردد که اين هورمون به نوبة خود روي غدة تيروئيد اثر مي‌کند و باعث مي‌شود ميزان بيشتري از هورمون T3 از تيروئيد آزاد گردد. بيشتر ميزان هورمون‌هاي‌ ترشحي از تيروئيد، از نوع T4  هستند که غيرفعال مي‌باشند و بعد از ورود به بافت‌ها به T3 تبديل مي‌شوند که فرم فعال است. زماني که تيروئيد مقادير زيادي از هورمون‌هاي T3 و T4  را ‌ترشح مي‌کند فرد دچار عارضه‌اي بنام پرکاري تيروئيد (‌هايپرتيروئيدي) مي‌شود و در صورتي‌که تيروئيد نتواند مقادير کافي هورمون‌ها را توليد کند فرد دچار کم‌کاري تيروئيد (هايپوتيروئيدي) مي‌گردد.

انجام اين آزمايش به آمادگي خاصي احتياج ندارد ولي بعضي از داروها مي‌توانند با اين آزمايش تداخل ايجاد کنند که بهتر است قبل از انجام آزمايش، آزمايشگاه در جريان داروهاي مصرفي قرار داده شود.

Thyroide Peroxidase Antibody

آزمايش Anti TPO جهت تشخيص و پايش بيماري‌هاي خودايمني تيروئيد درخواست مي‌گردد. در بيماري‌هايي نظير گواتر و يا نقص عملکرد TSH, T3, T4، براي بررسي‌هاي بيشتر اين آزمايش درخواست مي‌شود.

در بدن بعضي از افراد به علت خطاي سيستم ايمني، آنتي‌بادي‌هايي بر عليه تيروئيد يا پروتئين‌هاي آن ساخته مي‌شود که باعث التهاب مزمن غدة تيروئيد و تخريب بافت تيروئيد و اختلال در عملکرد اين غده مي‌گردد. اين آزمايش به همراه آزمايش‌هاي کمکي ديگر قادر است تا وجود اين آنتي‌بادي‌ها را در بدن تشخيص دهد. اين آنتي‌بادي‌ها باعث اختلال در عملکرد طبيعي تيروئيد مي‌گردند و موجب بيماري‌هاي گوناگوني مي‌شوند که از جمله اين بيماري‌ها پرکاري و کم‌کاري تيروئيد، بيماري هاشيموتو و گريوز مي‌باشند. وجود اين آنتي بادي‌ها در خانم‌هاي باردار مي‌تواند خطر ابتلاي جنين به کم‌کاري يا پرکاري تيروئيد را افزايش دهد.